Vechten, vluchten en bevriezen
Dit filmpje laat de beschermingsreactie van een impala zien. Hij bevriest, komt vervolgens in de vecht- en vluchtstand en ontlaadt daarna de spanning. Daardoor verwerkt hij het trauma. Wij mensen slaan trauma en onderdrukte emoties op in het limbisch systeem en als energie in het lichaam.
Vechten, vluchten of bevriezen
Verstoring van de regelsystemen in het lichaam
Als er gevaar dreigt, treedt ons overlevingsinstinct in werking. Het angstcentrum brengt een proces op gang om stresshormonen aan te maken. Deze hormonen leveren energie en zijn nodig om in actie te kunnen komen. Daarnaast zorgt het angstcentrum ervoor dat je lichaam kan vechten en vluchten. Je spieren spannen aan en je ademhaling gaat versnellen. Ook vindt er verandering in de bloedtoevoer naar spieren en cellen plaats. Dit is een normale stressrespons.
Ontregeling hormoonsysteem
Onverwerkt trauma en onderdrukte emoties zorgen ervoor dat je onbewust versneld blijft ademen. De hoge ademhaling blijft het signaal aan je hersenen geven dat er gevaar dreigt. Je spieren blijven gespannen. Ook al is dit gevaar al lang voorbij, het brein reageert op de hoge ademhaling. Het brein ziet geen verschil tussen reëel en vermeend gevaar. Of er nu een luipaard achter je aan zit of niet, het stresssysteem blijft ongemerkt actief.
Ook door psychologische stressoren, prikkels uit de omgeving en interne lichamelijke sensaties kan je stresssysteem stresshormonen blijven aanmaken. Dat kan zich gaan uiten in bijv. angst, somberheid, pijn, vermoeidheid, paniekaanvallen, concentratie- en geheugenproblemen e.d.
Het autonome zenuwstelsel
Het autonoom zenuwstelsel bereidt je voor op het vechten of vluchten. Alle energie gaat daar naartoe. Naast een opgejaagd gevoel en hoge ademhaling kun je dit ook herkennen aan bijvoorbeeld:
Droge mond
Omdat de prioriteit ontsnappen is, is er geen behoefte aan eten. De speekselklieren verminderen daarom de speekselproductie.
Zweten
Zweten is nodig om het lichaam af te koelen tijdens een mogelijke vlucht.
Frequent plassen
Het zenuwstelsel stimuleert de ontspanning van de blaas om zo min mogelijk ballast mee te dragen.
Vertraagde spijsvertering
Eten heeft bij vluchten geen prioriteit. De spijsvertering wordt daarom vertraagd. De afgifte van allerlei verteringsappen in maag en darmen wordt geremd.
Vasoconstrictie(vaatvernauwing)
Om te kunnen vluchten gaat er meer bloed naar de grote skeletspieren in de armen en benen. Dit gaat ten koste van de bloedtoevoer naar de spieren die op dat moment minder relevant zijn. De licht afgenomen doorbloeding in bepaalde gebieden kan tot allerlei klachten gaan leiden zoals bijvoorbeeld: wazig zicht, koude handen en voeten, duizeligheid/evenwichtsverlies, tintelingen, huidproblemen, vermoeidheid, verminderde spierkracht en een algemeen gevoel van onwel zijn.
Ontregeling pijnproductiesysteem
Bij langdurige stress raakt het alarmsignaal in het pijnsysteem ontregeld. Het blijft als het ware te scherp afgesteld. Dit zorgt voor storing in de neurale circuits en kan voor chronische pijnlijnklachten zorgen.
Gedachten, stressvolle emoties en triggers kunnen spierspanning en een verminderde doorbloeding naar weefsels veroorzaken. Dit leidt tot een mild zuurstoftekort, waardoor afvalstoffen zich ophopen en de zenuwen op die plek geïrriteerd raken. Deze irritatie zet de zenuwen ertoe aan signalen naar de hersenen te sturen die het pijnproces in gang zetten. Dit zorgt voor ontregeling in de verwerking van prikkels via de zenuwbanen. Als gevolg hiervan kunnen de hersenen zelfs onschuldige of minimale signalen als belangrijk beschouwen.
Ontregeling endocrien systeem
Bij langdurige stress worden de zenuwen in de darmwand extra gevoelig. Er kan ook verkramping plaatsvinden. Dit verklaart waarom veel mensen met wijdverspreide pijn (35 tot 65%) ook darmklachten hebben. Die worden dan prikkelbare - of spastische darmklachten genoemd.
Ontregeling immuunsysteem
Alle energie wordt ingezet voor overleving. Dit betekent ook dat het immuunsysteem wordt ondermijnd of dat het in sommige gevallen overactief wordt. Dat verklaart waarom infecties en griep frequent voorkomen en langer aanhouden wanneer het stresssysteem langere tijd actief is
Bij een overactief immuunsysteem kunnen bijvoorbeeld allergieën ontstaan voor stoffen die normaal gesproken onschadelijk zijn. Deze overreactie kan leiden tot ontstekingen.
Soms is vechten en vluchten geen optie meer en ontstaat een freeze-stand, je verstijft. Je wilt je emoties niet meer voelen. Sommige mensen kunnen daardoor last krijgen van dissociaties, depersonalisatie of derealisatie.
In bedreigende situaties en vooral als je pijn hebt, zullen al de beschermende systemen hard werken om je te beschermen. Deze regelsystemen in het lichaam raken echter ontregeld als ze langere tijd actief moeten zijn.
Andere oorzaken
Naast stress kunnen ook andere factoren ontregeling van lichaamsprocessen veroorzaken. Het is daarom belangrijk om de oorzaak van je klachten door de (huis) arts te laten onderzoeken.
